Gratis bestaat niet. Je vraagt geen gratis maaltijd op restaurant. Je rekent je boodschappen af bij de supermarkt. En je betaalt je tandarts, ook al heb je geen gaatjes. Meer dan logisch. Totdat je een logo, kunstwerk of iets anders creatiefs nodig hebt. Voor je event of wat dan ook. Bij de creatieve freelancer bestaat gratis ook niet. Toch niet letterlijk dan. Ik heb nog nooit de vraag gekregen ‘wil je gratis voor ons werken?’. Wel honderd andere vragen of excuses die op exact hetzelfde neer komen. “We hebben de middelen niet… maar we bieden je ‘visibiliteit’ in ruil…” Creatief, dat wel. Eerlijk? Niet echt.
Visibiliteit, flirten met de realiteit
‘Visibliteit’ is een aanlokkelijk woord. Je wordt verleid door zijn mooie klank en wetenschappelijke uitstraling. Zo kreeg ook ik het voorbije jaar enkele ‘mooie voorstellen’. Van vzw, overheidsinstantie tot reclamebureau.
‘Visibiliteit = we gaan je niet betalen voor je werk maar zullen je ‘exposure’ bieden.” Wat dat ook mag zijn, het komt neer op onbetaald werk.’
Ergens in mijn achterhoofd herinner ik me flarden van een gesprek met een vriendin. We hadden het toen niet over opdrachtgevers maar over mijn zoveelste crush op die ‘ooh-zo-hotte-maar-toch-nogal-een-player-gast’. Wat heeft dit nu met ‘visibiliteit’ te maken? Meer dan je denkt! Ontdek hieronder waarom geen van beide ooit je grote liefde zullen zijn.
Een onhebbelijke crush
Toekomstige opdrachtgever of de zoveelste ‘player’, het principe is hetzelfde.
Het gaat zo van ‘ooh Eline, je bent zo getalenteerd’. De complimentjes vliegen in het rond. Jij, ‘meneer visibiliteit’ schept op over hoe populair je wel niet bent. Je maakt mooie beloftes. En ik? Ik zie het al helemaal voor mij.
We kijken elkaar diep in de ogen. Jij blijft rond de pot draaien. Totdat ik dat ene woord ter sprake breng: ‘RELATIE’. Je kijkt me vreemd aan. Ja, zo’n relatie met een officieel contract. Zo werkt dat meestal tussen een freelancer en een opdrachtgever. Of nee, zo noem je het uiteraard niet. ‘Mogelijkheid tot samenwerking’ of ‘opportuniteit’, dat zijn jouw termen.
Als ik weiger blijven de excuses komen. Ik ken ze ondertussen allemaal:
- “We zijn een vzw, we hebben de middelen niet.”
- “Na deze opdracht hebben we misschien nog andere opdrachten voor jou.”
- “We hebben echt geen budget, als jij dit niet doet nemen we een stagiair.”
- “We kunnen je helaas niet vergoeden voor deze rol.”
- “Wat we ‘in natura’ wel kunnen aanbieden is een erg dynamische plek.”
- “Qua netwerking kan het erg interessant zijn.”
Als de ezel wakker wordt
Blauwe tenen krijg je als je steeds weer tegen diezelfde steen trapt. Op een gegeven moment is het genoeg geweest. Wat heeft die ‘visibiliteit’ nu echt opgeleverd?
- Meer werk. Ja dat wel. Maar dan ook gratis hè.
- Een mooi postkaartje uit Japan, van iemand die mijn werk heeft gezien.
- En als toppunt, een 10 jaar oudere man die niet doelde op een zakenrelatie, maar op een andere soort relatie.
Maar ‘visibiliteit’ heeft me vooral een gebroken hart opgeleverd. Zou ik ooit de liefde voor mijn vak op een leefbare manier kunnen uitvoeren? Ondertussen ben ik bijna 2 jaar aan het werk. 5 jaar heb ik gestudeerd: bachelor, master en postgraduaat. 2 designprijzen gewonnen, afgestudeerd met onderscheiding.
Dat is even lang als een ingenieur. Alleen wordt die nooit gevraagd om gratis werk af te leveren. Waarom een designer wel? Ontwerpers lossen ook problemen op.
Open brief: een einde aan het ‘visibiliteit-tijdperk’
Wil dat zeggen dat ik niet meer werk voor ‘visibiliteit’? Klopt! Op één uitzondering na. Ben je een toekomstige opdrachtgever? Heb jij een opportuniteit voor mij? Zie je een samenwerking wel zitten? Lees dan snel verder!
Beste (toekomstige) opdrachtgever,
Hoe mooi je opdracht ook is, op het strand is het ook mooi. Daar kan ik zelf nadenken over hoe ik meer ‘exposure’ bereik. Door in de stad rond te gaan lopen in een rode bikini, weliswaar met mijn eigen logo opgedrukt. Neem daarbij nog een groot spandoek met daarop mijn website en voilà. Misschien dat de media of toekomstige klanten me zo ook wel oppikken.
Tja, wat voor klanten hè? Denk je nu ‘daar gaat je reputatie’? Juist maar die is even goed om zeep als ik gratis voor jou ga werken. Want dat is nu eenmaal hetzelfde als werken voor ‘visibiliteit’ of ‘exposure’.
Dus toekomstige opdrachtgever, je moet niet in mijn rode bikini door de stad gaan lopen. Zelfs dan ga ik niet werken voor ‘visibiliteit’. Ik kan er geen rekeningen mee betalen. Tot op de dag van vandaag aanvaardt de supermarkt ‘visibiliteit’ niet als betaalmiddel.
Maar ik maak graag één uitzondering. Ben jij degene die me kost en inwoon heeft gegeven omdat ik geen geld had om alleen te gaan wonen? De persoon die al mijn fotoshoots en rommel in huis heeft doorstaan? Degene die mijn rode bikini heeft betaald? Degene die dag in dag uit naar mijn gezaag heeft geluisterd over ‘visibiliteit? Degene die me elke keer opnieuw heeft zien hopen op eerlijk betaalde opdracht?
Wel als jij die persoon bent, dan maak ik met plezier een uitzondering. Helaas is er tot nu toe, zo maar één persoon op deze aardbol en dat is mijn moeder.
Veel groeten,
Eline
Voor mij geen players meer, enkel nog ‘Creative fair play’
Sorry jongens, vanaf nu geen players meer voor mij, enkel nog ‘Creative fair play’. Want Flanders Dc en Creative Network weten hoe het wel hoort en hebben alles even op een rijtje gezet.
Laten we voor één keer geen namen noemen van diegene waarbij het mis ging, maar wel van degene die wél eerlijk zijn. Bedankt Bhub, Europese Commissie, Klank, Optiek Nathalie, Rikolto, TreinTramBus en Vlaams Instituut Gezond Leven om niemand te laten werken voor ‘visibiliteit’.
Ben jij een designer/kunstenaar/freelancer… die hetzelfde heeft meegemaakt? Laat me jouw ervaringen weten! Of deel ze op social media: #gratisbestaatniet.